4,88% przebadanych pracowników doświadcza mobbingu w pracy (są to osoby, które w ciągu ostatniego półrocza spotykały się z prześladowaniami przynajmniej raz w tygodniu). Kolejne 15,22% respondentów bywa incydentalnie (nie częściej jednak niż raz w miesiącu) poddane zachowaniom o charakterze mobbingu. W ciągu ostatnich 6 miesięcy jedynie niecałe 5% badanych nie doświadczyło żadnego nieprzyjemnego incydentu w miejscu pracy.
Badani najczęściej spotykają się z oddziaływaniami obniżającymi poczucie przydatności zawodowej – przynajmniej raz w ciągu ostatniego półrocza doświadczyło ich aż 88% pracowników. Równie wielu (87%) badanych zgłosiło przynajmniej jeden incydent poniżania lub ośmieszania przez współpracowników. Nieco rzadziej mają miejsce incydenty izolowania i eliminowania z zespołu oraz straszenia i nękania (odpowiednio 83% i 71%).
W badaniu podjęto również tematykę przeciwdziałania mobbingowi przez firmy. Około 75% respondentów twierdzi, że w ich organizacjach nie podjęto żadnych kroków mających na celu zapobieganie temu zjawisku lub o nich nie słyszało. Jedynie co czwarty pracownik zna tego typu działania w swojej firmie.
Wyniki badania wskazują na istotne statystycznie (p<0,05) różnice między płciami - kobiety są częstszym obiektem mobbingu niż mężczyźni. Tendencja ta dotyczy zwłaszcza izolowania od pozostałych członków grupy, usuwania z zespołu oraz zastraszania. Istotną rolę odgrywa również szczebel zatrudnienia. W przebadanej próbie na złe traktowanie najczęściej uskarżają się pracownicy szeregowi. Na wystąpienie prześladowania nie ma istotnego wpływu staż pracy ani wiek zatrudnionego. Znaczącej roli nie odgrywa także wielkość organizacji – mobbing obserwowany jest równie często w małych, średnich i dużych przedsiębiorstwach. Zaobserwowano natomiast różnice pomiędzy branżami, w których pracują respondenci. Znacznie powyżej średniej plasuje się odsetek doświadczających mobbingu w placówkach służby zdrowia, przedsiębiorstwach energetycznych i bankach. Najkorzystniejsze psychospołeczne warunki pracy wydają się panować w firmach z branży reklamowej i IT oraz w organizacjach pozarządowych.
|
branża |
% osób mobbingowanych |
|
służba zdrowia |
12,12 |
|
energetyka i ciepłownictwo |
10,71 |
|
bankowość |
9,68 |
|
ubezpieczenia |
6,25 |
|
usługi dla ludności |
5,66 |
|
logistyka, transport, spedycja |
5,56 |
|
telekomunikacja |
5,56 |
|
usługi dla biznesu |
5,36 |
|
nauka, szkolnictwo |
4,85 |
|
przemysł lekki |
4,19 |
|
handel |
4,00 |
|
budownictwo |
3,57 |
|
przemysł ciężki |
1,47 |
|
technologie informatyczne (IT) |
1,23 |
|
organizacje pozarządowe |
0 |
|
reklama, PR |
0 |
Odsetek osób mobbingowanych, pracujących w różnych branżach.
Opracowanie Sedlak & Sedlak
Wśród najczęściejwskazywanych zachowań mobbingowych znajdują się m.in.:
Ponadto, w ciągu ostatniego półrocza przynajmniej raz:
Aktualnie 10% respondentów zdecydowanie uważa się za ofiarę mobbingu, a kolejne 12% nie ma co do tego pewności. Zestawiając obiektywny wskaźnik diagnozujący mobbing z subiektywnym przekonaniem na ten temat okazuje się, że jedynie 71% rzeczywiście prześladowanych osób potrafi właściwie rozpoznać to zjawisko. Zatem prawie co trzeci Polak prześladowany w pracy nie ma świadomości faktu, że upokorzenia z którymi się boryka stanowią zdefiniowany i zwalczany prawnie problem społeczny. Edukacja w tym zakresie jest obszarem, w którym polskie działy HR czeka sporo do zrobienia.
Osoby uważające się za mobbingowane zostały poproszone również o wskazanie, z czyjej strony doświadczają prześladowań. Okazało się, że w około 2/3 przypadków zachowania te pochodzą jednocześnie z więcej niż jednego źródła. Najczęściej mobberem jest bezpośredni przełożony lub osoba z kierownictwa firmy, istnieje jednak również wiele relacji o charakterze prześladowczym pomiędzy pracownikami na równorzędnych stanowiskach.
Z czyjej strony doświadcza Pan/Pani mobbingu?
Opracowanie Sedlak & Sedlak
W badaniu pytano również o zaobserwowane sytuacje mobbingu w całej firmie. Aż 60% respondentów deklaruje, że wie o co najmniej pojedynczych przypadkach niepożądanych zachowań, których ofiarami są inne osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie. Do grupy tej zalicza się 38% osób, które były naocznymi świadkami takich incydentów oraz 17%, które są notorycznie naocznymi świadkami takich sytuacji.
Jak podano we wstępie, jedynie 25% Polaków deklaruje, że w ich firmach wdrażane są działania zapobiegające mobbingowi lub zwalczające go. Uczestników badania poprosiliśmy również o wskazanie, jakie konkretnie czynności zostały podjęte (każda osoba mogła wskazać dowolną ilość działań). Wyniki prezentuje poniższy wykres.
Jakie działania realizuje Pana/Pani firma, aby przeciwdziałać mobbingowi?
Opracowanie Sedlak & Sedlak
W odniesieniu do dobrych praktyk, pojedynczy badani zgłosili również fakt powoływania w ich organizacjach komisji do zwalczania mobbingu oraz otwierania zielonych linii. Pojawiły się także negatywne głosy, mówiące o zakładaniu „fikcyjnych komórek”, walczących z mobbingiem jedynie z nazwy.
Respondenci zostali zapytani także o to, czy postrzegają jako bezpieczne zgłoszenie faktu bycia ofiarą mobbingu wyznaczonemu do tego, wewnętrznemu organowi firmy. Co bardzo niepokojące, przeszło połowa badanych uznała, że bałaby się ujawnić tego typu informacje lub ma poważne wątpliwości co do bezpieczeństwa skorzystania z takiej możliwości. Wśród powodów takiego stanu rzeczy wymieniane są najczęściej:
Podsumowanie
Ogólne wyniki przeprowadzonego badania są zbieżne z danymi
uzyskanymi w 2014 roku przez CBOS2 . W obu badaniach około 5% respondentów
zadeklarowało fakt bycia ofiarą notorycznego prześladowania w miejscu pracy.
Kolejne 15% (wg. CBOS 17%) Polaków przyznaje się do pracy w środowisku noszącym
znamiona mobbigu, a więc do sporadycznego doświadczania różnego rodzaju szykan.
Jedynie co czwarty uczestnik badania twierdzi, że w jego firmie podejmowane są jakiekolwiek działania związane z zapobieganiem mobbingowi. Ważną obserwację stanowi fakt, że około 1/3 notorycznie prześladowanych pracowników nie posiada wiedzy pozwalającej rozpoznać w swojej sytuacji oznak mobbingu. Równie alarmujące są dane wskazujące, że przeszło połowa pracowników obawia się poinformować o tym problemie przełożonych lub wyznaczone do tego osoby w firmie. Respondenci lękają się przede wszystkim utraty posady, pogłębienia szykan i pogorszenia relacji ze współpracownikami. Strach ten jest spowodowany w znacznej mierze niskim zaufaniem do firmowych procedur antymobbingowych, piastowaniem przez mobbera kluczowego stanowiska w firmie oraz brakiem możliwości ujawnienia problemu w sposób anonimowy.
Piotr Jurczak
1 Zachowania o charakterze:
2 CBOS, Komunikat z badań CBOS Nr 109/2014: „Szykany w miejscu pracy”, Warszawa 2014.